Wsparcie w starcie

W sierpniu 2016 roku na Pradze-Północ, Pradze-Południe i Targówku ruszył projekt skierowany do starszej młodzieży i młodych dorosłych w wieku 16-26. Powołanie konsorcjum ukierunkowanego na wsparcie młodych we wkraczaniu w dorosłość to szansa na wypracowanie w Warszawie systemowego modelu usamodzielniania.

Ostatnie lata w Warszawie to okres rozkwitu projektów skierowanych do dzieci i młodzieży. Od 2013 roku Biuro Pomocy i Projektów Społecznych realizuje program tzw. LSW – lokalnych systemów wsparcia. Na obszarach zdiagnozowanych jako kryzysowe, m.in. Pradze-Północ, Pradze-Południe oraz Targówku Fabrycznym i Mieszkaniowym powstały konsorcja, czyli partnerstwa organizacji pozarządowych oraz innych instytucji pomocowych, które stawiają sobie za cel udzielenie kompleksowej pomocy i zintegrowanie już prowadzonych działań na rzecz osób w wieku 6-18. Miasto stołeczne Warszawa przeznaczyło dotychczas ponad 15 milionów złotych na projekty dla tej grupy wiekowej. W sierpniu 2016 roku na obszarze rewitalizowanym ruszyły projekty skierowane do rodziców z dziećmi w wieku 0-6 oraz do starszej młodzieży i młodych dorosłych od 16 do 26 r.ż. O ile projekty skierowane do rodzin z małymi dziećmi stanowią uzupełnienie już realizowanego w stolicy programu „Warszawa Rodzinna”, o tyle powołanie konsorcjum, które koncentruje się na wspieraniu młodych dorosłych to prawdziwa rewolucja.

Paląca potrzeba

Dotychczas program LSW obejmował młodzież do osiągnięcia pełnoletności. W praktyce, jako grupa o odmiennych potrzebach, będąca już w innym stadium rozwojowym, uczestnicy powyżej 16 r.ż. gorzej odnajdowali się w proponowanych przez realizatorów pomysłach, a także częściej wypadali z zajęć. Konsorcja adresowane do dzieci i młodzieży w wieku szkolnym koncentrowały się głównie na podnoszeniu wyników nauczania oraz rozwoju zainteresowań. Stosunkowo mały nacisk kładziono na to, co dla osób wkraczających w dorosłość jest najważniejsze – praktyki i staże umożliwiające przyuczenie się do konkretnych zawodów, czy ukończenie kursów certyfikacyjnych. Również istniejące w Warszawie placówki wsparcia dziennego nie mają starszej młodzieży wiele do zaoferowania. Brak odpowiedniej przestrzeni i warunków lokalowych sprawia, że nie mogą wygospodarować dla nich własnego miejsca. A symboliczne oddzielenie od młodszych jest dla tej grupy beneficjentów szczególnie ważne – stanowi element budowania własnej tożsamości i odrębności. Starsi wychowankowie PWD nie czują związku z młodszymi dziećmi, zaczynają prowadzić coraz bardziej aktywne życie towarzyskie poza placówką, wraz z wiekiem przybywa im również obowiązków. To wszystko sprawia, że powoli wypadają ze świetlic, pomimo braku gotowości do podjęcia samodzielnego życia i trudności z odnalezieniem się na rynku pracy. W Warszawie brakowało kompleksowych, interdyscyplinarnych i zintegrowanych programów usamodzielniania wspierających młodych we wkraczaniu w dorosłość, oferujących zarówno zdobycie kwalifikacji i uprawnień zawodowych, rozwój osobisty, jak i wsparcie psychologiczne, obejmujące również pracę nad motywacją do działania i utrzymania się w programach pomocowych. Jedyne dotychczas prowadzone programy usamodzielniania realizowane były przez placówki opiekuńczo-wychowawcze, rodziny zastępcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze i socjoterapii oraz inne placówki o charakterze całodobowym, niedostępne dla szerszej rzeszy warszawiaków.

Zróżnicowana grupa

Choć grupę docelową projektu łączą podobne problemy związane z wkraczaniem w dorosłość, dzieli się ona na dwie podkategorie wiekowe, które wymagają różnych modeli wsparcia: 16-17 lat i 18-26 lat. Pierwsza grupa to starsza młodzież objęta jeszcze przez 2 lata obowiązkiem szkolnym, dla której kryzysem osiowym staje się kształtowanie swojej tożsamości i budowanie poczucia sprawstwa. Uczestnicy w tym wieku wchodzą w dorosłość ze wszystkimi jej konsekwencjami (fizycznymi, psychicznymi, społecznymi, prawnymi). Znajdują się na etapie definiowania i nazywania swoich potrzeb, celów oraz budowania pierwszych poważnych planów na przyszłość. Choć granica pełnoletności nie jest już dziś tak poważną cezurą w sensie psychologicznym, w tym okresie człowiek uzyskuje pełnię praw jako członek społeczności i obywatel, stając się jednostką w pełnym wymiarze odpowiadającą za swoje czyny i wybory. Osoby z drugiej grupy wiekowej, prócz dotychczasowych dylematów związanych z wkraczaniem w dorosłe życie i nierozwiązanych kryzysów rozwojowych z wcześniejszej fazy życia, bardzo często muszą mierzyć się z problemami codzienności, takimi jak samodzielne mieszkanie i utrzymywanie się, budowanie znaczących relacji partnerskich oraz rodzicielstwo. Mają już za sobą bolesne doświadczenia wynikające ze zderzenia swoich pragnień, idei i oczekiwań z rzeczywistością i realiami rynku, różna może być ich sytuacja ekonomiczna (zatrudnienie lub jego brak, zobowiązania finansowe i zadłużenie) oraz motywacja do zmiany i działania. Pracownicy Warszawskiego Centrum Pomocy Rodzinie, prowadzący projekt Integracja dla samodzielności, zauważyli, że młodzi ludzie wychodzący z takich placówek bardzo często nie są przystosowani do samodzielnego życia: nie umieją podejmować kluczowych decyzji (mieszkanie, praca), mają trudności z gospodarowaniem budżetem domowym, brakuje im zdrowych i bezpiecznych nawyków spędzania czasu wolnego, pozostawiani sami sobie wpadają ponownie w dysfunkcyjne środowiska. Żyją w złudnym poczuciu, że dorosłość oznacza samowolę, dlatego też częściej dopuszczają się zachowań ryzykownych, często też zaniedbują naukę i prezentują postawę roszczeniową wobec systemu pomocy społecznej. Z raportu Badanie efektywności procesu usamodzielniania oraz rekomendacja standardów usamodzielniania w mieszkaniach chronionych znajdujących się na terenie m. st. Warszawy przygotowanego dla Biura Polityki Społecznej wynika jednoznacznie, że o dalszym sukcesie we wkraczaniu w dorosłość decyduje wsparcie opiekuna, który stanowi pozytywny wzorzec dla beneficjentów, wspiera ich w codziennych problemach i wyborach życiowych.

Konsorcjum
WSPARCIE W STARCIE

Wychodząc naprzeciw obserwowanym tendencjom, 8 organizacji pozarządowych z trzech dzielnic – Stowarzyszenie Serduszko dla Dzieci, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Zarządu Mazowieckiego, Stowarzyszenie KARAN, Stowarzyszenie dla Rodzin, Towarzystwo „Szansa” Oddział Targówek, Kościół Armia Zbawienia, Towarzystwo Przyjaciół Pragi, Fundacja Miejsce Kreatywne – powołało do życia konsorcjum „Wsparcie w Starcie”. Oferenci stworzyli interdyscyplinarną ofertę dla osób w wieku 16-26 z obszarów rewitalizowanych Pragi-Północ, Pragi-Południe i Targówka zagrożonych marginalizacją społeczną, przeżywających czasowe lub stałe kryzysy związane z fazą rozwojową, w której się znajdują, a także wynikające ze środowiska, z którego się wywodzą oraz uwarunkowań rodzinnych. Powołane przy ul. Inżynierskiej 1/79 Centrum Młodych współpracuje z placówkami wsparcia dziennego, instytucjami pomocowymi, organizacjami pozarządowymi oraz lokalnymi przedsiębiorcami i rzemieślnikami. Centrum ma swoje filie we wszystkich trzech dzielnicach. Funkcjonują one przy PWD, poradniach i lokalach oferentów. Głównym celem projektu jest wspieranie młodych ludzi w uzyskaniu przez nich samodzielności życiowej poprzez aktywizację zawodową i uzupełnianie konkretnych umiejętności i uprawnień potrzebnych w życiu prywatnym i zawodowym.

Centrum Młodych

Sercem projektu jest Centrum Młodych przy ulicy Inżynierskiej 79/1, które spełnia rolę:

• punktu kontaktowego dla uczestników,
• biura całej inicjatywy,
• centrum szkoleniowego

Oferta Centrum Młodych jest bezpłatna. W odpowiedzi na potrzeby beneficjentów organizowane są odpowiednie zajęcia lub poszukuje się ich w ramach już istniejących programów, prowadzonych lub dofinansowywanych przez inne instytucje.

Ścieżki do wyboru

Młodzi ludzie, w zależności od sytuacji życiowej i potrzeb, mają do wyboru dwie ścieżki rozwoju w projekcie:

• incydentalną: po kontakcie z asystentem usamodzielniania i rozpoznaniu zasobów, uczestnik otrzyma pomoc w uzupełnieniu konkretnych umiejętności,
• kompleksową: po konsultacjach ze specjalistami (psycholog, asystent usamodzielniania i doradca zawodowy) uczestnik wspólnie ze swoim mentorem ustali indywidualny plan rozwoju.

Wszystkie osoby zakwalifikowane do projektu współpracują z osobistym mentorem, czyli z asystentem usamodzielniania. Jego zadaniami są:

• wypracowanie z uczestnikiem indywidualnego planu rozwoju i wspieranie osoby podczas jego realizacji,
• pomoc i doradztwo w sprawach formalnych, socjalnych i innych, które wymagają uregulowania,
• współpraca z innymi instytucjami i pomaganie uczestnikowi w wyszukiwaniu ofert na rynku.

Działania przy PWD

Dodatkowe zajęcia dla młodych organizowane są przy partnerskich placówkach na Pradze-Północ, Pradze-Południe i Targówku w formule projektów rozwojowych dla wychowanków, którzy z różnych powodów (np. pełnoletność) nie mogą uczestniczyć w spotkaniach grup w świetlicy czy ognisku. W ramach projektów dla młodych prowadzone są przy PWD m.in.:

• grupy wsparcia,
• grupy socjoterapeutyczne,
• grupy rozwojowe,
• treningi zadaniowe,
• mini-projekty ze środków pozyskiwanych przez uczestników,
• działania na rzecz społeczności lokalnych.

Innowacyjna formuła

Nowatorska formuła polega na elastycznym budżecie projektowym, umożliwiającym udzielanie wsparcia szytego na miarę (dobór odpowiedniej pomocy z tzw. „koszyka aktywności”). Możliwe jest również wprowadzenie częściowej odpłatności zajęć, w celu lepszego motywowania beneficjentów i przyzwyczajania ich do funkcjonowania w warunkach wolnego rynku. Projekt WSPARCIE W STARCIE ma charakter dwuletniego pilotażu. W tym czasie zadaniem zespołu jest wypracowywanie dobrych praktyk oraz opracowanie efektywnego modelu usamodzielniania, który posłuży do przygotowania programu dla całej Warszawy.

Rozwój projektu w trakcie jego trwania będzie

możliwy dzięki powołaniu:

• Inkubatora Pomysłów: zespołu odpowiedzialnego za wypracowywanie nowych koncepcji, metod pracy i kierunków rozwoju,
• Generatora Wniosków: zespołu odpowiedzialnego za tworzenie kolejnych wniosków projektowych i pozyskiwanie środków na dalszy rozwój działań Centrum Młodych
• Zespołu Komunikacji: grupy odpowiedzialnej za promowanie projektu i dobrych praktyk współpracy z beneficjentem i partnerami w lokalnym środowisku.

Obiecujące początki

Przygotowania do realizacji projektu trwały od sierpnia 2016 r. Dzięki dużej życzliwości, wsparciu i zaangażowaniu kierownictwa i pracowników Centrum Wspierania Rodzin „Rodzinna Warszawa” oraz na pewnym etapie prac – również spółce Chemetall Polska, udało się na czas wyremontować lokal przy ul. Inżynierskiej 1/79. Centrum – otwarte do dyspozycji beneficjentów 7 grudnia – zostało wyposażone m.in. w nowoczesny sprzęt multimedialny, a także zaplecze kuchenne, pozwalające stworzyć ciepły, domowy klimat. Młodzi dorośli przychodzą, by pod okiem specjalistów opracować swoje CV, tworzyć grafikę do swoich projektów, czy uczyć się montażu filmów. Mogą porozmawiać, skorzystać z Internetu, napić się herbaty lub kawy z ekspresu. Asystenci usamodzielniania pracują z beneficjentami indywidualnie, w relacji możliwie równościowej, partnerskiej. Według stanu na początek stycznia 2017 – odbiorcami projektu było 91 osób. To bardzo dużo, biorąc pod uwagę fakt, że rekrutacja trwała niewiele ponad miesiąc. Zainteresowanie projektem jest spore. Dobra lokalizacja Punktu Kontaktowego sprawia, że codziennie zaglądają tu osoby z ulicy – zaciekawione stale podświetlonym logotypem #Wsparciewstarcie i życiem Centrum widocznym przez odsłonięte okna. W grudniu i styczniu Centrum Młodych proponowało wszystkim chętnym kwalifikującym się do projektu otwarte szkolenie i warsztaty kulinarne ze zdrowego i atrakcyjnego żywienia – prowadzone przez ekspertów z Fundacji Szkoła na Widelcu. Wiedzę, przekazywaną przez wykwalifikowanego dietetyka pracującego na co dzień ze sportowcami, od razu przekuwano na praktykę nauki przygotowywania wartościowych a nieskomplikowanych posiłków, możliwych do samodzielnego wykonania w domu. Dzięki tej inicjatywie niektórzy z beneficjentów po raz pierwszy w życiu przygotowali sobie obiadowe danie, pożywny koktajl lub zdrową przekąskę. Parę młodych osób zostało zainspirowanych do międzynarodowych podróży dzięki pilotażowemu szkoleniu „Tanie latanie”. Z kolei zainteresowani profesjonalną dekoracją cukierniczą poznali tajniki receptury na lukier królewski i konstruowania efektywnych własnych narzędzi dekoratorskich z prostych rekwizytów. Obecnie zbiera się grupa osób skupiona wokół zagadnień przedsiębiorczości i prowadzenia własnego biznesu. Ruszyła też grupa dedykowana powstaniu i wdrożeniu mini-firmy w postaci food trucka. Chętne osoby budują od podstaw koncepcję firmy, biznes plan, będą uczestniczyć w wypełnianiu procedur formalnych związanych z tą działalnością, a następnie zetkną się w praktyce z rzeczywistością rynkową. Spore zainteresowanie nie tylko beneficjentów, ale i firm gotowych współpracować w szkoleniu i wsparciu „młodych przedsiębiorców” wskazuje, że ten element projektu będzie jego lokomotywą.

Źródło: Czasopismo „O!”, nr 4 (5), marzec 2017