Krok ku dorosłości

Do niedawna niezauważani, do dziś trudni do wychwycenia w statystykach, które rzadko obejmują tę konkretną grupę wiekową.

Zmagający się z wyzwaniami współczesnego świata, a także niedoskonałością instytucjonalnego wsparcia. Miejskie i krajowe dane pokazują, że w młodych ludziach drzemie wielki, nie do końca wykorzystany, potencjał.

Młodzi w statystykach

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z grudnia 2012 roku 12,7% osób zameldowanych na pobyt stały (ponad 1,7 mln łącznie) w Warszawie stanowiły osoby w wieku 13-26 lat. Z tego w 2014 roku 60 tys. to osoby w wieku 15-19, a 79,4 tys. – ludzie w wieku od 20 do 24 lat, czyli łącznie aż 78% wszystkich młodych ludzi w stolicy (za:). Procentowo we wszystkich dzielnicach Warszawy liczba młodych w wieku od 13 do 26 r. ż. waha się pomiędzy 13-17%. Aż 17,3% mieszkańców Warszawy to osoby uczące się na poziomie ponadgimnazjalnym – głównie w liceach ogólnokształcących (2,6%) i na studiach (12,8%).

Bez pracy

Przez ostatnie 5 lat nie tylko Polska, ale cała Europa odczuły skutki spowolnienia gospodarczego. Bezrobocie dotyka w szczególności osoby młode, które doświadczają trudności z wejściem i utrzymaniem się na rynku pracy. Statystyki Eurostatu pokazują, że obecnie bezrobotnymi jest niemal 5,5 mln młodych osób w Unii Europejskiej. Wskaźnik bezrobocia młodzieży w grudniu 2011 r. wyniósł 22,1%, czyli był ponad dwukrotnie wyższy niż dla populacji w wieku 15-74 lata. Pozwala to na stwierdzenie, że jedna na pięć młodych osób nie może znaleźć pracy. Trudną sytuację dodatkowo pogarsza przedłużający się kryzys, w efekcie czego rośnie długotrwałe bezrobocie młodych – w krajach Unii Europejskiej średnio 28% bezrobotnych do 25 roku życia pozostaje bez pracy ponad 12 miesięcy. Z tych samych danych wynika, że w naszym kraju bez pracy w 2014 roku było 28,1% osób poniżej 25. roku życia, młodzież była też grupą charakteryzującą się bardzo niską aktywnością zawodową (tylko 34,1%) i niskim wskaźnikiem zatrudnienia. Choć Warszawa wypada w krajowych zestawieniach najlepiej, tu również młodzi borykają się z problemami ze znalezieniem satysfakcjonującej pracy. Stopa bezrobocia w stolicy na koniec grudnia 2013 roku była jedną z najniższych w Polsce i wynosiła 4,8% (rok później nawet 4,2%). Jednak w grupie osób zarejestrowanych w Urzędzie Pracy do 25 roku życia jest to już 7,6%, a w niektórych dzielnicach nawet więcej (Praga-Północ – 9% w grupie do 25 r.ż. przy wskaźniku ogólnym 7% dla dzielnicy, Targówek – 15% w grupie do 30 r. przy wskaźniku ogólnym 5% dla dzielnicy). W całej Polsce odsetek osób pracujących w wieku 18- 24 wynosił w 2013 roku 28,4%, w kolejnej grupie 25-34 odsetek aktywnych zawodowo wynosi już 72,7%. Zaledwie 11,3% osób z grupy w wieku produkcyjnym prowadziło własną działalność gospodarczą. Zgodnie ze statystykami Eurostatu podstawowym problemem, z którym muszą się dziś mierzyć młodzi w wieku 15-29 w całej Europie, jest brak pracy lub nie dające poczucia stabilności warunki zatrudniania. W Polsce aż 60% młodych zatrudnione jest na umowy cywilnoprawne i umowy na czas określony. A młodzi potrzebują poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji. Widać to wyraźnie w badaniach ankietowych – nadal najczęściej jako swój pierwszy wybór wskazują zatrudnienie na umowę o pracę.

Edukacja a rynek pracy

Badania pokazują, że choć młodzi w Polsce rozumieją potrzebę wcześniejszego niż kiedyś wchodzenia na rynek pracy, proaktywnej i przedsiębiorczej postawy wobec pracodawców (aż 51% uczniów szkół ponadgimnazjalnych zadeklarowało, że w ostatnim roku podjęło aktywność zarobkową), to szkoła nie nadąża za potrzebami pracodawców. Pracujący uczniowie często deklarują, że podejmowana praca jest w małym stopniu związana z tym, czego się uczyli bądź uczą się w szkole (20%) lub wręcz wcale (53%). Bardzo często jest to praca sezonowa i nastawiona na szybki zysk, a nie świadomy krok na drodze swojej kariery. Najczęściej pracę podejmują uczniowie zasadniczych szkół zawodowych, a najrzadziej liceów ogólnokształcących (odpowiednio 66% i 41%). Do aktywności zawodowej nie zachęca uczniów również przeładowany, nastawiony na teorię program szkolny, niespecjalnie motywujący do działań przedsiębiorczych w realnym świecie, a także brak zajęć z mentorami-praktykami, którzy rozumieją mechanizmy rynkowe i weryfikują swoją wiedzę w codziennym działaniu. Osoby, które nie pracowały w ciągu ostatnich 12 miesięcy, wskazywały naukę w szkole dziennej jako główny powód uniemożliwiający im rozpoczęcie pracy zarobkowej (55%).

Z innowacją na bakier

Niewystarczająca promocja postawy przedsiębiorczej oraz praktycznych umiejętności z tego zakresu przez instytucje oświatowe, a także wciąż zbyt niska świadomość samych beneficjentów, dotycząca współczesnych trendów społecznych i gospodarczych (np. sytuacji w ZUS) mogą sprawiać, że młodzi ludzie nie są nastawieni na zakładanie własnych firm i inicjatywa a także podejmowanie ryzyka, które jest niezbędną składową innowacyjności. Aż 32% badanych młodych w 2013 r. na pytanie, czy rozważają założenie własnej działalności, odpowiadało nie lub raczej nie (wzrost w stosunku do 2010 o 5%), a 37% było niezdecydowanych. W Polsce nadal najpopularniejszą i najbardziej pożądaną formą zatrudnienia wśród młodych jest etat (dla 71% ogółu badanych). Likwidacja pracowni technicznych i zajęć majsterkowania w większości szkół, a także brak dostępu do możliwości eksperymentowania z nowoczesnymi technologiami wraz ze zbyt teoretycznymi lekcjami przedmiotów ścisłych mogą sprawiać, że mniej chętnie wybierają oni techniczne kierunki studiów, a potem zawody wymagające specjalistycznych umiejętności technicznych. Brak elastyczności, przedsiębiorczości, zdolności do poszukiwania alternatywnych rozwiązań oraz obiektywna sytuacja na rynku pracy sprawiają, że starsi nastolatkowie i młodzi dorośli są narażeni na szczególnie dotkliwe odczuwanie efektów globalizacji i kryzysów ekonomicznych, w tym problemów ze znalezieniem pracy.

Nie tylko szkoła

Wśród młodych ludzi widoczna jest potrzeba aktywnego spędzania wolnego czasu. Zgodnie z badaniami Barometru Warszawskiego na Mazowszu uważa, że szkolna oferta zajęć pozalekcyjnych nie jest wystarczająco atrakcyjna. Młodzi chętnie natomiast biorą udział w programach wymiany międzynarodowej. W latach 2005-2009 w ramach 575 projektów wyjechało 7314 uczniów, a w latach 2012/2013 w ramach programu Erasmus na studia i praktyki wyjechały wyjechały aż 2654 osoby. Pokazuje to głód młodych, jeśli chodzi o innowacyjne metody i formy uczenia się, a także poznawanie nowych ludzi i kultur. Ta potrzeba pozostaje w dużej mierze niezagospodarowana, z powodu zbyt małej liczby programów skierowanych do tej grupy wiekowej oraz zbyt tradycyjnej metodyki polskiej szkoły.

Stołeczne programy dla młodych

W ostatnich latach wdrożono wiele programów i projektów społecznych na obszarach zidentyfikowanych jako kryzysowe zarówno po prawej, jak i po lewej stronie Wisły. W ramach lokalnych systemów wsparcia i konsorcjów organizacji pomoc otrzymała grupa wiekowa 6-18, w tym starsi nastolatkowie. Oddziaływania LSW koncentrowały się jednak głównie na edukacji i rozwoju zainteresowań, stosunkowo najmniej zajęć poświęcono nabywaniu kompetencji zawodowych. Kompleksowa oferta Miasta dla młodych ludzi, także tych pełnoletnich, powstała w zeszłym roku. Na ich potrzeby odpowiada dokument strategiczny Program Młoda Warszawa. Miasto z klimatem dla młodych 2016-2020, na podstawie którego Centrum Komunikacji Społecznej ogłasza kolejne inicjatywy we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Biuro Pomocy i Projektów Społecznych w sierpniu 2016 roku powołało na obszarze rewitalizowanym Pragi-Północ, Pragi-Południe i Targówka pierwszy lokalny system wsparcia na rzecz osób w wieku 16-26. Rok 2017 dla młodych w Warszawie zapowiada się naprawdę ciekawie.

Dokumenty wykorzystane w artykule:

• Program Młoda Warszawa. Miasto z klimatem dla młodych 2016-2020
• Aktywność zawodowa i wykształcenie Polaków. Na podstawie badań ludności zrealizowanych w 2013 roku w ramach IV edycji projektu Bilans Kapitału Ludzkiego. Edukacja a rynek pracy – tom II)
• Kogo kształcą polskie szkoły? Na podstawie badań uczniów i analizy kierunków kształcenia zrealizowanych w 2013 roku w ramach IV edycji projektu Bilans Kapitału Ludzkiego. Edukacja a rynek pracy – tom III)
• Mazowiecki Kurator Oświaty, Analiza wyników nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez Mazowieckiego Kuratora Oświaty w roku szkolnym 2011/12)
• Rocznik Statystyczny Warszawy, 2015.

Źródło: Czasopismo „O!”, nr 4 (5), marzec 2017