Strategia wsparcia rodzin

Od reformy systemu wsparcia rodzin i pieczy zastępczej, zainicjowanej w 2000 r. wprowadzeniem przepisów dotyczących opieki zastępczej do pomocy społecznej, minęły już dwie dekady. W tym czasie miały miejsce kompleksowe zmiany koncepcyjne, organizacyjne, strukturalne i infrastrukturalne we wspomnianym obszarze. Po dekadzie obowiązywania pierwszych zapisów zainicjowano nowe prace legislacyjne i w 2011 r. uchwalono ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Dwadzieścia lat doświadczeń w przeobrażaniu systemu wspierania rodzin w trudnościach i opieki nad dziećmi jej pozbawionymi to relatywnie długi okres. Zebrano obserwacje o sukcesach i trudnościach tworzenia regionalnych oraz lokalnych rozwiązań. Ale jednocześnie to relatywnie krótki czas, aby móc stworzyć system satysfakcjonujący i minimalizujący efekty uboczne zaplanowanych działań. Współczesność bowiem to czas kompleksowych i dynamicznych zmian. Stąd istnieje pilna konieczność monitorowania zarówno celowo inicjowanych przeobrażeń, jak i procesów żywiołowych oraz tworzenia na tej podstawie rewizji stosowanych rozwiązań. Programowanie działań jest obowiązkiem jednostek samorządu, w tym samorządu województwa. Wykonując zatem swoje obowiązki ustawowe, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej, działające w tym zakresie w imieniu Samorządu Województwa Mazowieckiego, dokonało analizy wcześniejszych działań i opracowało Wojewódzki Program Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej Województwa Mazowieckiego na lata 2021–2025 (dalej: „Program”). Jest to Program szczególny, gdyż powstał z myślą o czasach dużej niestabilności i złożoności, wywołanej pojawieniem się epidemii Covid-19 oraz wynikających z niej konsekwencji dla całokształtu życia społeczno-gospodarczego.

Obecne jednostki administracji publicznej, odpowiedzialne za tworzenie warunków funkcjonowania rodzin, w szczególności rodzin w potrzebie, oraz opiekę nad dziećmi jej pozbawionymi, działają (i będą działać) w burzliwym otoczeniu. Dlatego celem strategicznym tego Programu jest tworzenie i przywrócenie stabilnych warunków dla bezpiecznego funkcjonowania rodzin oraz rozwoju dzieci w wyniku wykorzystania innowacyjnego potencjału regionu. W nawiązaniu do uprzedniego Programu Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej w województwie mazowieckim na lata 2015–2020 przyjęto założenie rozwoju na terenie Mazowsza działań prewencyjnych i wzmacniających rodziny w gminach oraz działań interwencyjnych i specjalistycznych w jednostkach wyższego rzędu, w tym powiatach. Ponadto w Wojewódzkim Programie Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej Województwa Mazowieckiego na lata 2021–2025 akcentuje się konieczność deinstytucjonalizacji systemów lokalnych, uwzględniając środowiskowy charakter wsparcia rodzin oraz dywersyfikację form opieki nad dziećmi w potrzebie.

Pożądane jest, aby programowanie polityki regionalnej i polityk lokalnych miało charakter przemyślanych, długofalowych rozwiązań opartych o stabilne finansowanie. Wiadomo jednak, że najbliższe lata przyniosą nowe ryzyka i nieoszacowane, często niemierzalne, skutki dla funkcjonowania rodzin i dzieci. Oznacza to konieczność intensyfikacji działań typu ratowniczego oraz wzmocnienie funkcji diagnostycznej i koordynacyjnej w planowanych politykach publicznych samorządów wszystkich szczebli. Stąd istotny monitoring i ewaluacja wdrożonych zasad, reguł, narzędzi i całych programów w odniesieniu do spójności, racjonalności, skuteczności, efektywności i odpowiedniości* rozwiązywania problemów społecznych oraz instytucjonalizowanie innowacji społecznych.

* Bednarki M., Szatur-Jaworska B., Wskaźniki społeczne jako narzędzia oceny w polityce społecznej, w: J. Auleytner, J. Danecki (red.), Teoretyczne problemy nauki o polityce społecznej. Materiały z konferencji w warszawie 27-29 XI 1997 r., Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 1999, s. 250.

Powyższy tekst pochodzi ze wstępu do Wojewódzkiego Programu Wspierania RodzinyiSystemu Pieczy Zastępczej Województwa Mazowieckiegona lata 2021–2025. Cały dokument znajduje się pod linkiem: kliknij.